Tekstil Atıkları Alanında Milyar Dolarlık Bir İş Alanı Doğuyor
Finlandiya merkezli bir araştırma projesine göre; tekstil geri dönüşümü tüm Avrupa için büyük bir iş fırsatı yaratıyor. Geri dönüşüm teknolojisi hızla gelişiyor, ancak düzenleme eksikliği ve atık malzemelerin bileşimiyle ilgili zorluklar gerçek bir atılımın önünde engel teşkil ediyor.
Finlandiya VTT Teknik Araştırma Merkezi Araştırma Profesörü Ali Harlin, “Sadece Avrupa’da yılda yaklaşık 10 milyar kilogram tekstil atığı atılıyor. Tekstil elyafının kilogram fiyatı 2 ila 3 euro arasında değişiyor, bu nedenle bu alan muazzam bir iş potansiyeli sunuyor.” diyor.
Şu anda dünyadaki tekstil ürünlerinin yalnızca yaklaşık %1 geri kazandırılarak tekrar tekstile dönüştürülüyor. Harlin’e göre, geri dönüşüm zorluklarının başlıca nedeni tekstil hammaddelerinin karmaşıklığı ve düzenleme eksikliği.
AB, tekstil sektörünü Üretici Sorumluluğu kapsamına alacak olan Atık Çerçeve Direktifi’nin revizyonu üzerinde uzun süredir çalışıyor. Bu sayede, tekstil şirketleri tekstil geri dönüşümünü organize etmekten sorumlu olacak.
Harlin; “AB, tekstil geri dönüşüm düzenlemelerinde küresel bir lider konumunda, ancak burada bile ilerleme yavaş oldu. Tekstil geri dönüşüm oranlarında önemli ilerlemeler bekleyebilmemiz için uygun düzenlemelerin yapılması gerekiyor.” diye konuşuyor.
Minimum Proses Prensibiyle Geri Dönüşüm
Finlandiyalı tekstil şirketleri ve araştırma kurumlarından oluşan Telaketju ağı, on yıldır tekstil geri dönüşümü üzerine araştırmalar yürütüyor. Geçen yıl sona eren Telavalue projesi, tekstil endüstrisiyle ilişkili sürdürülebilirlik ve atık sorunlarını çözmeyi amaçlıyordu. VTT Kıdemli Bilim İnsanı Pirjo Heikkilä’ya göre; geri dönüşüm her zaman minimum proses ilkesine uygun olmalı.
Heikkilä; bunu şöyle açıklıyor: “Bir tekstil ürünü artık onarılamıyor veya yeniden kullanılamıyorsa, tercih edilen seçenek mekanik elyaf geri dönüşümüdür. Bu yöntemde, toplanan ve ayrıştırılan tekstil atıkları, kumaş ve iplik yapısı parçalanarak tekstil üretiminde yeniden kullanılabilecek elyaflara dönüştürülür. Atıklar çok yıpranmış veya düşük kaliteliyse, elyafların polimer ve hatta monomer düzeyinde parçalanıp yeniden oluşturulduğu kimyasal geri dönüşüme yönelmek mantıklıdır.”
Telavalue projesinde tekstil geri dönüşüm çözümleri, faaliyetin değeri ve kalitesi ile işlemenin miktarı, maliyeti ve çevresel etkileri açısından değerlendirildi.
Tekstil Endüstrisi Avrupa’ya Geri Dönebilir
VTT’den Ali Harlin’e göre; geri dönüşümdeki artış, tekstil üretim zincirinin bazı kısımlarını Avrupa’ya geri getirebilir. Şu anda Kuzey ve Batı Avrupa’da güçlü bir teknoloji gelişimi yaşanırken, üretim uzmanlığı ağırlıklı olarak Doğu ve Güney Avrupa’da bulunuyor. İşleyen bir Avrupa tekstil geri dönüşüm ekosistemi, Avrupa iş birliğini gerektiriyor.
Harlin; “Ülkeler tek başlarına hareket edemeyecek kadar küçük. Avrupa’da beş ila on kimyasal geri dönüşüm tesisi kurulabilir. Bir kimyasal tesisi tekstil hammaddesiyle beslemek için yaklaşık on mekanik elyaf tesisine ihtiyacımız var.” ifadelerini kullanıyor.
Düşük Kaliteli Ultra Hızlı Moda Büyük Bir Sorun
Tekstil geri dönüşüm teknolojisi hızla gelişiyor. Pamuk halihazırda başarıyla geri dönüştürülebiliyor; bunun iyi bir örneği, Finlandiya’nın Kemi kentinde yeni bir elyaf fabrikası inşa etmek üzere çalışan Infinited Fiber Company. Pamuk ve polyester de yakında birbirinden ayrılabilecek ve PET şişe geri dönüşümünde kullanılan kimyasal yöntemler saf polyester geri dönüşümünde de kullanılabilecek.
Harlin; “Kullanılmış tekstiller sadece yeni tekstillere değil, aynı zamanda nonwoven kumaşlara, rüzgâr türbini kanatlarına ve hatta araç ses yalıtımına da dönüştürülebilir. Tekstil lifleri betonla karıştırıldığında yapı daha hafif ve yangına daha dayanıklı hale gelir. Asfaltta ise tekstil lifleri yoldaki çukurların oluşumunu azaltır.” açıklamasını yapıyor.
İndirimli ve ultra hızlı modanın popülaritesi, tekstil geri dönüşümü için büyük bir sorun teşkil ediyor. Düşük kaliteli ve karışık bileşimli tekstillerin kârlı bir şekilde geri dönüştürülmesi zor. İş giyim sektörü ise halihazırda daha elverişli bir durumda.
Heikkilä; “İş kıyafetleri çoğunlukla bir hizmet olarak satın alınıyor; bu da kıyafetlerin kalitesinin, bakımının, yıkanmasının ve onarımının düzgün olduğu anlamına geliyor. Tekstil ürünleri mümkün olduğunca uzun süre kullanılıyor ve iş modeli, dayanıklı ve yüksek kaliteli malzemelerin kullanımını teşvik ediyor. Bir giysi kullanım ömrünün sonuna geldiğinde, tekstile geri dönüştürülmesi daha kolay oluyor çünkü tekstillerin malzemeleri iyi biliniyor.” diyor.
VTT Kıdemli Bilim İnsanı Eetta Saarimäki’ye göre; karmaşık tekstil yapıları ve karışımlı malzemelerin tamamı yeni tekstillere geri dönüştürülemez. Saarimäki, “Ancak, termo-mekanik geri dönüşüm yoluyla bu malzemeler kompozit ürünler üretmek için kullanılabilir ve onlara bir kez daha yeni bir hayat kazandırılabilir.” yorumunu yapıyor.
Araştırma Projesi, 17 Şirket ve Diğer Kuruluşlar Tarafından Finanse Ediliyor
VTT, LAB Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ve Turku Uygulamalı Bilimler Üniversitesi’nin kamuya açık Telavalue araştırma projesi, 17 şirket ve diğer kuruluşlarla birlikte Business Finland tarafından finanse ediliyor. Metsä Group ve Fortum’un ExpandFibre ekosisteminin bir parçası olan Telavalue projesi, tekstil geri dönüşümü araştırmaları, farklı geri dönüşüm yöntemlerinin maliyetleri ve çevresel etkileri için sayısal değerlerin hesaplandığı AB tarafından finanse edilen tExtended ve PESCO-UP projelerinde devam ediyor.
